Γιατί διώχνουμε τα παιδιά μας από τον αθλητισμό; Μήπως τους ασκούμε μεγάλη πίεση; Μήπως βλέπουμε στο πρόσωπό τους, όσα… δεν πετύχαμε εμείς; Τι πρέπει να κάνουμε;
Τις απαντήσεις μάς τις δίνει ο αθλητικός ψυχολόγος, κ. Ευάγγελος Μπεμπέτσος Αναπληρωτής Καθηγητής Σ.Ε.Φ.Α.Α. στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Γράφει ο ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΠΕΜΠΕΤΣΟΣ
Κάθε χρόνο, περίπου 35 εκατομμύρια παιδιά, ηλικίας 6 – 18 ετών, συμμετέχουν σε αθλητικά προγράμματα για νέους «ιδιωτικού χαρακτήρα» και άλλα 10 εκατομμύρια ηλικίας 14 – 18 ετών, συμμετέχουν σε προγράμματα «σχολικού χαρακτήρα».
Αρκετά ερωτήματα όμως πρέπει να απαντηθούν. Τι παρακινεί αυτά τα παιδιά ώστε να συμμετέχουν σε αθλητικά προγράμματα; Γιατί πολλά παιδιά μετά την ηλικία των 12 ετών, απομακρύνονται από τον αθλητισμό; Είναι πολύ «αγχωτικός» ο συναγωνιστικός αθλητισμός; Μήπως υπάρχει πρόβλημα επικοινωνίας μεταξύ των παιδιών και των προπονητών τους;
Αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να τα απαντήσουμε.
Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει ότι πάνω από 25 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 12 ετών στις Η.Π.Α., ασχολούνται με εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες 11 ώρες την εβδομάδα, για μια περίοδο των 18 εβδομάδων (State of Michigan, 1976).
Η αναπτυξιακή ψυχολογία αναφέρει ότι η περίοδος της συγκεκριμένης ηλικίας οδηγεί τα παιδιά ώστε να διαμορφώσουν είτε θετικές, είτε αρνητικές στάσεις όσον αφορά την προσωπική τους αυτοπεποίθηση και τις προσωπικές τους κοινωνικές επαφές. Είναι επίσης γνωστό ότι ο αθλητισμός μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων.
Αντιθέτως, υποστηρίζεται ότι η συμμετοχή σε οργανωμένα αθλητικά προγράμματα δεν είναι πάντα εποικοδομητική (Martens, 1978). Η δημιουργία της κατάλληλης αθλητικής προσωπικότητας και κατάλληλου χαρακτήρα, η ηγεσία, το αθλητικό πνεύμα, είναι ορισμένες έννοιες που δεν δημιουργούνται ως «δια μαγείας», στον χαρακτήρα των παιδιών.
Τι παρακινεί τα παιδιά;
Ας δούμε ποιοι είναι οι παράγοντες που παρακινούν τα παιδιά ως προς τον σχολικό και εξωσχολικό αθλητισμό.
| Εξωσχολικός Αθλητισμός | |
| Αγόρια | Κορίτσια |
| 1) Για να «περνάω καλά» | 1) Για να «περνάω καλά» |
| 2) Να κάνω κάτι στο οποίο είμαι καλός | 2) Για να είμαι σε «φόρμα» |
| 3) Για να αναπτύξω τις δεξιότητές μου | 3) Για να ασκηθώ |
| 4) Για το υπέροχο συναίσθημα του συναγωνισμού | 4) Για να αναπτύξω τις δεξιότητές μου |
| 5) Για να είμαι σε «φόρμα» | 5) Να κάνω κάτι στο οποίο είμαι καλή |
| 6) Για την πρόκληση του συναγωνισμού | 6) Για να μάθω νέες δεξιότητες |
| 7) Για να ασκηθώ | 7) Για το υπέροχο συναίσθημα του συναγωνισμού |
| 8) Για να μάθω νέες δεξιότητες | 8) Για να είμαι μέλος κάποιας ομάδας |
| 9) Για να είμαι μέλος κάποιας ομάδας | 9) Για να «κάνω» καινούργιους φίλους |
| 10) Για να «ανέβω» σε υψηλότερο επίπεδο συναγωνισμού | 10) Για την πρόκληση του συναγωνισμού |
| Σχολικός Αθλητισμός | |
| Αγόρια | Κορίτσια |
| 1) Για να «περνάω καλά» | 1) Για να «περνάω καλά» |
| 2) Για να αναπτύξω τις δεξιότητές μου | 2) Για να είμαι σε «φόρμα» |
| 3) Για το υπέροχο συναίσθημα του συναγωνισμού | 3) Για να ασκηθώ |
| 4) Να κάνω κάτι στο οποίο είμαι καλός | 4) Για να αναπτύξω τις δεξιότητές μου |
| 5) Για να είμαι σε «φόρμα» | 5) Να κάνω κάτι στο οποίο είμαι καλή |
| 6) Για την πρόκληση του συναγωνισμού | 6) Για να είμαι μέλος κάποιας ομάδας |
| 7) Για να είμαι μέλος κάποιας ομάδας | 7) Για το υπέροχο συναίσθημα του συναγωνισμού |
| 8) Για να νικώ | 8) Για να μάθω νέες δεξιότητες |
| 9) Για να «ανέβω» σε υψηλότερο επίπεδο συναγωνισμού | 9) Για το ομαδικό πνεύμα |
| 10) Για να ασκηθώ | 10) Για την πρόκληση του συναγωνισμού |
Γιατί τα παιδιά απομακρύνονται από την συμμετοχή τους σε αθλητικά δρώμενα;
Ερευνητές υποστηρίζουν ότι για κάθε 10 παιδιά που συμμετέχουν σε κάποια αθλητική δραστηριότητα στην αρχή μιας περιόδου, 3 με 4 από αυτά σταματούν πριν το τέλος της (Gould & Petlichkoff, 1988).
Τα παιδιά έχουν διατυπώσει διάφορες απόψεις όσον αφορά το θέμα αυτό. Ορισμένες από αυτές έχουν να κάνουν με το ότι δεν πιστεύουν ότι είναι τόσο καλοί όσο θα ήθελαν να είναι, ή δεν περνούν «καλά», ή δεν έχουν πλέον το ίδιο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο άθλημα, ή δεν άντεχαν την πίεση, ή βαρέθηκαν, ή δεν τους άρεσε ο προπονητής, ή ότι η προπόνηση ήταν πολύ δύσκολη, ή τέλος, ότι το άθλημα δεν ήταν αρκετά ενδιαφέρον.
Η σπουδαιότητα της Αντιλαμβανόμενης Ικανότητας
Είναι παγκοσμίως αποδεκτό ότι μια σημαντική διαφορά μεταξύ των παιδιών που συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες από αυτά που δεν συμμετέχουν, είναι στην αντιλαμβανόμενη ικανότητα.
Πιο συγκεκριμένα, παιδιά που έχουν χαμηλή αντιλαμβανόμενη ικανότητα όσον αφορά την εκμάθηση και εκτέλεση αθλητικών δεξιοτήτων, προτιμούν να μην λαμβάνουν μέρος σε αθλητικές δραστηριότητες, ή ακόμα και εάν λάβουν, να σταματούν σε σύντομο χρονικό διάστημα.
| Γιατί Συμμετέχουν | Γιατί Απομακρύνονται |
| Να μάθουν νέες δεξιότητες | Αποτυχία στην εκμάθηση |
| Να περνούν «καλά» | Δεν περνούν «καλά» |
| Ένταξη σε ομάδα | Δεν είναι μέλος της ομάδας |
| Για χαρά & ικανοποίηση | Απογοήτευση |
| Για άσκηση & φυσική κατάσταση | Καθόλου άσκηση & καθόλου καλή φυσική κατάσταση |
| Για συναγωνισμό & συναίσθημα νίκης | Μη συναγωνισμός & συναίσθημα αποτυχίας |
Ορισμένες συμβουλές οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τους προπονητές στο έργο τους.
- Ανάγκη για εκμάθηση και βελτίωση νέων δεξιοτήτων.
- Χρήση αποτελεσματικών μεθόδων προπόνησης (π.χ. αποτελεσματική επίδειξη δεξιότητας, χρήση θετικής ανατροφοδότησης)
- Να περνώ «καλά».
- Ενεργές προπονήσεις (όλοι να παίρνουν μέρος), το χαμόγελο είναι μεταδοτικό
- Ένταξη στην ομάδα.
- Δώστε χρόνο στα παιδιά να δημιουργήσουν φιλίες. Προγραμματίστε κοινωνικές συνεστιάσεις (π.χ. βραδιά πίτσας, βραδιά σινεμά)
- Εξαιρετική διάθεση.
- Χρήση διαφόρων μεθόδων προπόνησης και άσκησης
- Άσκηση και φυσική κατάσταση.
- Διδάξτε την δια βίου άσκηση και τα οφέλη της. Καλέστε επιστήμονες (ιατρούς, αθλητικούς ψυχολόγους) να επιμορφώσουν τα παιδιά.
- Συναγωνιστικότητα και νίκη.
- Αφήστε τα παιδιά να συναγωνίζονται. Βοηθείστε τα παιδιά να καταλάβουν την έννοια της νίκης ως παράγοντα προσωπικής βελτίωσης και χρήση του «ευ αγωνίζεσθαι»
Στρες και Άγχος
Προσωπικά Χαρακτηριστικά Αθλητών που παρουσιάζουν υψηλό «Άγχος Κατάστασης»
- Υψηλή προδιάθεση «χαρακτηριστικού άγχους».
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
- Χαμηλές προσδοκίες όσον αφορά την αθλητική τους απόδοση, σε σχέση με την ομάδα.
- Χαμηλές προσδοκίες προσωπικής απόδοσης.
- Συχνά συμπτώματα ανησυχίας για επικείμενη αποτυχία.
- Ανησυχίες σχετικά με προσδοκίες γονέων ή άλλων κοινωνικών παραγόντων.
- Δεν περνάει «καλά».
- Χαμηλή ικανοποίηση σχετικά με την επίδοση του/της, ανεξαρτήτως με το εάν έχει νικήσει ή έχει χάσει.
- Σημαντικότητα της συμμετοχή του/της σε αθλητικά δρώμενα, όσον αφορά τους γονείς.
Καταστάσεις που προάγουν το Στρες
- Νίκη ή Ήττα – τα παιδιά «γεύονται» περισσότερο το στρες κατάστασης μετά από μια ήττα.
- Σπουδαιότητα γεγονότος – όσο μεγαλύτερη έμφαση δίνουμε σε ένα αθλητικό γεγονός, τόσο υψηλότερο άγχος κατάστασης δημιουργούμε.
- Τύπος αθλήματος – τα ατομικά αθλήματα δημιουργούν περισσότερο άγχος κατάστασης.
Παράγοντες που συντελούν στο «κάψιμο» των νεαρών αθλητών
- Υπερπροπόνηση.
- Πολύ υψηλές προσδοκίες του προπονητή ή άλλων κοινωνικών παραγόντων (π.χ. φίλοι, παράγοντες, πόλη).
- Νίκη με οποιοδήποτε κόστος.
- Γονεϊκή πίεση.
- Μεγάλες χρονικά προπονήσεις χωρίς ικανοποιητικά διαλλείματα.
- Επαναλαμβανόμενοι τραυματισμοί από πολύ συχνές προπονήσεις.
- Μεγάλα χρονικά διαστήματα αθλητικής ενασχόλησης.
- Μεγάλα χρονικά διαστήματα για ταξίδια.
- Τελειομανία.
- Η αγάπη των άλλων να εξαρτάται από την νίκη ή την ήττα.
Σχέση γονέων και παιδιών-αθλητών
Τύποι «Δύσκολων Γονέων»
- Αδιάφορος
- Υπερβολικά κριτικός
- Ουρλιάζει πίσω από τον πάγκο
- Συμπληρώνει τον προπονητή
- Υπερπροστατευτικός
- Υβριστικός
Σύνδρομο του «Ματαιωμένου Αθλητή»
Το παιδί γίνεται μια προέκταση του γονέα στον αθλητισμό. Ο γονέας καταλήγει να ορίζει την προσωπική του αξία βάσει της επιτυχίας και της αποτυχίας του παιδιού του.
Μερικές Συμβουλές
- Αντιληφθείτε πότε τα παιδιά κάνουν κάτι σωστά και επαινέστε τους, ενθαρρύνετέ τους να συνεχίσουν.
- Χρησιμοποιήστε τον έπαινο με ειλικρίνεια.
- Διαμορφώστε ρεαλιστικές προσδοκίες.
- Επιβραβεύετε την προσπάθεια όπως και το αποτέλεσμα.
- Εστιάστε στην διδασκαλία δεξιοτήτων.
- «Μεταλλάξτε» τις δεξιότητες και δραστηριότητες ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο.
- «Μεταλλάξτε» τους κανόνες της δραστηριότητας για μεγιστοποίηση συμμετοχής.
- Επιβραβεύστε την σωστή εκτέλεση μιας δεξιότητας, όχι μόνο το αποτέλεσμα της.
- Χρησιμοποιήστε την τεχνική του θετικού «σάντουιτς» για να διορθώσετε λάθη.
- Δημιουργείστε περιβάλλον το οποίο μειώνει τον φόβο και αυξάνει την προσπάθεια για εκμάθηση νέων δεξιοτήτων.
- Να είστε γεμάτοι ενθουσιασμό και πάθος!!!
Βιβλιογραφία
-Gould, D., & Petlichkoff, L. (1988). Participation motivation and attrition in young athletes. In F. Smoll, R. Magill, & M. Ash (Eds.), Children in sport (3rd ed., pp. 161-178). Champaign, IL: Human Kinetics.
-Martens, R. (1978). Joy and sadness in children’s sports. Champaign, IL: Human Kinetics.
-State of Michigan (1976). Joint legislative study on youth sports programs. Phase 2. East Lansing, MI: Author.
-Weinberg, R.S., & Gould, D. (1995). Foundations of Sport and Exercise Psychology. Champaign, IL: Human Kinetics.
*Μπορείτε να συμβουλευτείτε τον ειδικό επιστημονικό μας συνεργάτη στην ηλεκτρονική διεύθυνση [email protected]
